Śmiało można powiedzieć, że swoistym zarzewiem czy też przedsionkiem do zainaugurowania obecności romańskiej architektury w Polsce była kamienna architektura wczesnopiastowska z czasów Mieszka I oraz Bolesława Chrobrego, jak również Mieszka II. Duży wpływ na tę architekturę wywierały tradycje przyniesione między innymi przez przybywających do naszego kraju rozmaitych dostojników kościelnych. Owi dostojnicy pochodzili z Włoch, Niemiec oraz Francji.Należy koniecznie pamiętać przy tym, iż tzw. właściwa architektura romańska w Polsce utożsamiana jest z okresem gruntownej odbudowy państwa przeprowadzonej przez króla mającego swój przyszły pseudonim od właśnie tego – szlachetnego przecież – procederu, czyli Kazimierza Odnowiciela. Od panowania tego władcy bierze więc swój początek właściwa architektura romańska w naszej ojczyźnie. Później oczywiście architektura ta rozwija się i krystalizuje. Chodzi tu o lata następujące ramy czasowe: od ok. 1050 do ok. 1250 roku.
Cała masa budowli zachowała się tylko w postaci swoistych reliktów, dlatego też wiedza na temat tej architektury (z omawianej epoki historycznej) oraz jej realnego zasięgu w naszym kraju jest w ogromnym stopniu oparta (i wciąż uzupełniana) na wynikach badań archeologicznych.
